اوشاق ادبیاتی | شبنم توحیدی

فولکلوروموزدان «جیک‌جیک خانێم»

بیری وار ایدی، بیری یوخ ایدی، آللّه‌دان باشقا هیچ کیم یوْخ ایدی. بیر گۇن جیک‌جیک خانێم قارا تیکان چَـپَری‌نین اۆسته قوْنۇپ، چێک چێک ائده ائده بۇ تیکاندان اوْ بیری تیکانا آتێلێپ اوْینایێردێ. قارێ ننه دا قاپێدا تندیر اوْدلایێردی. بیردن جیک‌جیک خانێمێن آیاغێنا بیر تیکان باتدێ. جیک‌جیک خانێم باشلادێ آغلاماغا.
قارێ ننه دئدی:
– آی جیک‌جیک خانێم، نییه آغلاییرسان؟
جیک‌جیک خانێم جواب وئردی:
– آی قارێ ننه، آیاغێما تیکان باتێپ، گَـل بۇنۇ چیخارت.
قارێ گلیپ سئرچه‌نین آیاغێ‌نێن تیکانێنێ چێخاردێپ، آتدێ تندیره…
بیر آز گئچندن سوْنرا جیک‌جیک خانێم بیر اوْ یانا- بیر بۇ یانا اۇچۇپ، دئدی:
– قارێ ننه، منیم تیکانێمێ وئر اؤزۆمه!
قارێ ننه جواب وئردی:
– هاردان آلێم؟ آتدێم تندیره، یاندێ.
جیک‌جیک خانێم:
– منه نه!! تیکانێمێ وئریرسن وئر، وئرمه‌ییرسن چؤرگینی گؤتۆرۆپ قاچاجاغام.

قارێ قالدی معطل…جیک‌جیک خانێم دا اوْ یانا اۇچدۇ، بۇ یانا اۇچدۇ، شێغێیێپ قارێ‌نین بیر چؤرگین گؤتۆرۆپ، قاچدێ.
گؤینَن گئدیردی، گؤردۆ بیر چوْبان قوْیۇن ساغێر. قوْندۇ یئره. باشلادێ یاواش- یاواش چوْبانا دوْغرۇ گلمَگه. چوْبانا یاخینلاشێپ، دئدی:
– برکتلی اوْلسون، چوْبان قارداش! آل سنه بیر ایستی چؤرک گتیرمیشم، دوْغرا سۆده، یئه.
چوْبان سئوینیپ چؤرگی آلێپ، دوْغرادێ چاناغێنا، اۆستۆنه ده بیر آز سۆد تؤکۆپ باشلادێ یئمَگه. جیک‌جیک خانێمێ دا چاغێرێپ، دئدی:
– جیک‌جیک باجێ، گَـل سن ده یئه.
جیک‌جیک خانێم جواب وئردی:
– من توْخام، یئمیرم، ساغ اوْل.
چوْبان چؤرگی یییپ قوْرتاراندان سوْنرا جیک‌جیک خانێم دئدی:
– چوْبان قارداش، داها بۇندان آرتێق دۇرا بیلمرم. چؤرگیمی وئر، گئدیرم.
چوْبان دئدی:
– چؤرگی هاردان آلێم؟ یئدیم چێخدێ گئتدی!
جیک‌جیک خانێم دئدی:
– منه نه؟ نیه یئدین چؤرگیمی. وئریرسن وئر، یوْخسا، قوْیۇنۇنۇن بیریسینی گؤتۆرۆپ، قاچاجاغام.
چوْبان جواب وئردی:
– بالام، منده نه گناه وار؟ سن اؤزۆن چؤرگی وئردین کی یئه، من ده یئدیم. سندن گۆج ایله آلمادێم کی…
جیک‌جیک خانێم دئدی:
– بۇنا باخ، بۇنا! سن مندن گۆج ایله چؤرک آلا بیلردین؟ بیر دۇر گؤر سنین باشێنا نه اوْیۇن گتیره‌جم؟

جیک‌جیک خانێم بیر اوْ یانا اۇچدۇ، بیر بۇ یانا اۇچدۇ، چوْبانێن بیر یاخشێ کؤک قوْیۇنۇنۇ جایناغێنا وۇرۇپ، گؤتۆردۆ قاچدێ. چوْبان قالدێ آغلایا- آغلایا کی، آخشام دَد‌م منی اؤلدۆرَجک.
جیک‌جیک خانێم دا آیاغێندا قوْیۇن اۇچۇردۇ، گؤردۇ کی، بیر دسته آتلێ یوْل ایله گئدیر. اوْنلارا یاخێنلاشێپ، دئدی:
– آی قارداشلار، هارا گئدیرسینیز؟
اوْنلار دا جواب وئردیلر:
– جیک‌جیک خانێم، گئدیریک پادشاها گلین گتیرک.
جیک‌جیک خانێم سئوینیپ، اؤزۆن یئتیردی پادشاهێن قاپێسێنا، قوْیۇنۇ قۇللۇقچۇلارا وئریپ، دئدی:
– پادشاهێن توْیۇنا گتیردیم.
اؤزۆ ده گیریپ اوْتۇردۇ اوْتاقدا. قۇللۇقچۇلار قوْیۇنۇ کسیپ بیر یاخشێ بوْزباش بیشیردیلر، گتیریپ قوْناقلارا پایلادێلار. جماعت قاضیسی ایله جیک‌جیک خانێما دا بیر قابدا چؤرک قوْیدۇلار. قاضی تئز- تئز یییپ، جیک‌جیک خانێمی آج قوْیدۇ. جیک‌جیک خانێم دا آجێغا دۆشۆپ، پادشاها دئدی:
– منیم قوْیۇنۇمۇ یئدینیز! من ده گئدیپ عوضینده بۇ ساعت گلینینی گؤتۆرۆپ، قاچاجاغام.

جیک‌جیک خانێم او قدر گؤزله‌دی کی، گلین دروازه‌دن ایچری گیرن کیمی سوْخۇلۇپ آتێن اۆستۆندن گلینی آلێپ، قاچدێ. پادشاه دا بیر باشێنا دؤیۆپ، بیر گؤزۆنه دؤیۆپ، قالدێ آغلایا- آغلایا.
جیک‌جیک خانێم گلینی گؤتۆرۆپ، قاچیرتدێ. قاچدێ- قاچدێ، گلدی بیر آغاجێن یانێنا، گؤردۆ کی، آشیق آغاجێن کؤلگه‌سینده اوْتۇرۇپ، ساز چالێر. دئدی:
– سلام آی آشیق قارداش! گَـل من گلینیمی وئریم سنه، سن ده سازێنێ وئر منه!
آشیق گلینی گؤتۆرۆپ، گئتدی. جیک‌جیک خانێم دا سازی آلێپ، اوْتۇردۇ بیر فێندێق آغاجیێنین کؤلگه‌سینده باشلادێ یاواش- یاواش سازی دێنقێلداتماغا…
جیک‌جیک خانێم دییردی:
تیکان وئردیم، چؤرک آلدیم.
سازێم دێنقێر، دێنقێر، دێنقێر.
چؤرک وئردیم، قوْیۇن آلدێم
سازێم دێنقێر، دێنقێر، دێنقێر.
قوْیۇن وئردیم، گلین آلدێم.
سازێم دێنقێر، دێنقێر، دێنقێر.
گلینی وئردیم، بیر ساز آلدێم.
سازێم دێنقێر، دێنقێر، دێنقێر.
بیردن آغاجدان بیر فێندێق دۆشدوْ سئـرچه‌نین باشێنا، سئـرچه خانێم دا اوْرداجا اؤلدو.

قایناق: manera.az